Trends nieuwsbrief

De lijst met chronische aandoeningen die te volgen zijn met de Bijwerkingenmonitor van bijwerkingencentrum Lareb is sinds kort uitgebreid: ook patiënten met bipolaire stoornis, depressie, een cardiovasculaire aandoening en obesitas kunnen meedoen aan dit online vragenlijstonderzoek van Lareb.

Het doel van de Bijwerkingenmonitor is om meer inzicht te krijgen in de bijwerkingen die patiënten hebben en hoe zij deze ervaren. Deelname aan het onderzoek duurt één jaar, waarbij de patiënt zeven vragenlijsten krijgt. Meer informatie over welke aandoeningen gevolgd worden is te vinden op www.bijwerkingenmonitor.nl. Lees ook het interview met Agnes Kant over het verzamelen van meer en diepere informatie over bijwerkingen op DOQ.nl (inloggen noodzakelijk, registratie gratis).

Bij gebruik van semaglutide kan in zeer zeldzame gevallen niet-arteritische anterieure ischemische opticoneuropathie (NAION) ontstaan. Het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen heeft hiervoor een waarschuwing afgegeven, na onderzoek van geneesmiddelenbewakingscomité PRAC, onderdeel van het EMA.

Ook in Nederland zijn gevallen van NAION bekend. Bij bijwerkingecentrum Lareb zijn hierover tot nog toe vier meldingen binnengekomen. Bij NAION is de doorbloeding van de oogzenuw onvoldoende, waardoor mensen minder goed kunnen zien.

Beoordelingscomité CHMP van het EMA heeft samen met het Committee for Advanced Therapies (CAT) de Europese Commissie geadviseerd om een voorwaardelijke handelsvergunning te verlenen voor een behandeling bij bloedkanker: dororubicel (Zemcelpro).

Vaak is een stamceltransplantatie de enige behandeling bij bloedkankers – zoals leukemie, lymfomen of myelomen. Als er echter geen geschikte donor is, dan kunnen soms cellen uit navelstrengbloed gebruikt worden, maar vaak zitten daar slechts weinig stamcellen in. Dat bemoeilijkt de behandeling. Zemcelpro bestaat uit stamcellen uit navelstrengbloed van een donor die gekweekt en vermenigvuldigd zijn.

De CHMP heeft een positief advies uitgebracht voor het verlenen van een handelsvergunning voor resmetirom (Rezdiffra), een middel dat leververvetting tegengaat.

De indicatie van resmetirom is metabole disfunctie-geassocieerde steatohepatitis (MASH). Hierbij hoopt vet in de lever op, waardoor ontstekingen in levercellen ontstaan. Levercellen raken hierdoor beschadigd, wat kan leiden tot leverfalen en mogelijk zelfs leverkanker. MASH komt vaak voor in combinatie met cardiovasculaire aandoeningen.

Een operatie biedt patiënten met carpaletunnelsyndroom een betere kans op herstel dan een injectie met corticosteroïden. Dat blijkt uit landelijk onderzoek, gecoördineerd vanuit het Amsterdam UMC en gepubliceerd in The Lancet.

Aan het onderzoek deden 934 deelnemers met carpaletunnelsyndroom mee. De helft startte de behandeling met een injectie en de andere helft met een operatie, waarna de deelnemers anderhalf jaar werden gevolgd. Na anderhalf jaar was 61% van de patiënten in de operatiegroep hersteld in vergelijking met 45% in de corticosteroïdgroep. Bijwerkingen kwamen in beide groepen even vaak voor.

SGLT-2-remmers kunnen waarschijnlijk ook bij patiënten met een creatinineklaring van 15 to 30 ml/min veilig worden gebruikt. Dat concludeert de KNMP-Werkgroep Verminderde nierfunctie en dialyse na beoordeling van nieuwe literatuur en bestudering van de herziene NHG-Standaard Diabetes Mellitus type 2. Daarom wordt de medisch farmaceutische beslisregel voor SGLT-2-remmers per 1 juni aangepast, zo meldt het Pharmaceutisch Weekblad.

Het oude advies werd opgesplitst naar indicatie. Zo werd het starten van SGLT-2-remmers bij patiënten met diabetes mellitus en een creatinineklaring kleiner dan 30 ml/min afgeraden. Bij mensen met hartfalen en chronische nierschade was het advies om dapagliflozine niet te starten bij een creatinineklaring van kleiner dan 25 ml/min. PDF PW

Als de uitvoering van euthanasie niet volgens plan verloopt, moet de arts de hele procedure overdoen, zo staat in de KNMG/KNMP-richtlijn Uitvoering euthanasie en hulp bij zelfdoding. Per 1 juli 2025 hanteren de Regionale Toetsingscomissies Euthanasie (RTE’s) bij de toetsing een vaste tijdsnorm, zo bericht de KNMP.

In de richtlijn staat dat na het toedienen van de coma-inductor en het vaststellen van voldoende bewustzijnsverlaging direct het spierrelaxans moet worden toegediend. In uitzonderlijke gevallen loopt de euthanasie anders, er ontstaat vertraging in de procedure. Daardoor bestaat het risico dat de bewustzijnsverlaging minder diep wordt en de patiënt dan alsnog de verlammende en verstikkende werking van het spierrelaxans ervaart. Om die reden hanteren RTE’s per 1 juli de toetsnorm dat er maximaal 30 minuten tussen toediening van de coma-inductor en het spierrelaxans mag zitten. Als na toediening van de coma-inductor een snelle, adequate bewustzijnsverlaging uitblijft, moet de arts de hele procedure opnieuw doen. De richtlijn wordt hierop aangepast.

Bij patiënten met diabetes type 2 die insuline gebruiken en onvoldoende zijn ingesteld, geeft realtime continu-glucosemeting (rtCGM) slechts een beperkte verbetering van de bloedglucosewaarden in vergelijking met klassieke glucosemeting (BGM). Dat wordt geconcludeerd in een artikel in het Geneesmiddelenbulletin op basis van een gerandomiseerd onderzoek waarin patiënten een jaar werden gevolgd.

Aan de studie die werd uitgevoerd in Denemarken deden 76 patiënten met diabetes type 2 mee die insuline gebruikten en onvoldoende waren ingesteld. Veertig deelnemers kwamen in de rtCGM-groep, 36 in de BGM-groep. Aan het eind van de studie haalde een hoger percentage van de patiënten in de rtCGM-groep de streefdoelen voor glucosecontrole dan in de de BGM-groep, maar deze verschillen waren niet-statistisch significant.

In de achterliggende jaren zijn er verschillende nieuwe antihypertensiva geregistreerd. Bij een aantal loopt het registratieonderzoek nog. Mogelijk hebben nieuwe antihypertensiva in de toekomst een plaats bij de behandeling van therapieresistente depressie of bij onaanvaardbare bijwerkingen van de huidige antihypertensiva. Momenteel is die plaats echter nog onduidelijk, zo wordt geconcludeerd in een artikel in het Geneesmiddelenbulletin.

De nieuwe middelen die worden besproken zijn de endotheline-receptorantagonist aprocitentan, de aldosteronsynthaseremmers baxdrostat en lorundrostat, de niet-steroidale mineralocorticoïdreceptorantagonist finerenon en zilebesiran, een RNA-interferend middel.

Tot de helft van de vrouwen stopt met astmamedicatie voorafgaand of tijdens een zwangerschap, terwijl dit vaak niet nodig is. Dat blijkt uit een analyse van data over het gebruik van astmamiddelen in het Moeders van Morgen-zwangerschapsregister van bijwerkingencentrum Lareb. De resultaten hiervan zijn gepubliceerd in het Pharmaceutisch Weekblad.

Volgens Lareb is onzekerheid over medicatieveiligheid voor zorgverleners en patiënten een belangrijke reden om de behandeling van astma tijdens de zwangerschap te onderbreken. Meestal is deze angst ongegrond, want voor de meest gebruikte astmageneesmiddelen is er voldoende onderzoek dat de veiligheid voor moeder en kind onderbouwt. Dat geldt bijvoorbeeld voor ‘zo nodig’-gebruik van kortwerkende bèta-2-sympathicomimetica. PDF PW

Apotheker/onderzoeker dr. Job van Boven pleit in een interview met het Pharmaceutisch Weekblad voor FeNO-meting door openbaar apothekers. Volgens hem is dit een uitgelezen kans voor een stukje ‘therapeutic drug monitoring’ in de apotheek.

Met een point-of-care FeNO-meting kan in de openbare apotheek de hoeveelheid stikstofmonoxide worden gemeten die iemand uitademt. Dat is een indicator voor de mate van ontsteking van de longen. Op basis van de uitslag hiervan kan de openbaar apotheker  in gesprek gaan met de patiënt over het gebruik van inhalatiecorticosteroïden. Met een onderzoek hiernaar won Van Boven samen met openbaar apothekers Gerda Compagne uit Hardenberg en Piet Ooms uit Katwijk de KNMP Zorginnovatieprijs 2025.

In het interview stipt Van Boven nog een aantal interessante ontwikkelingen op het gebied van longzorg aan, zoals de komst van digitale inhalers, een onderzoek naar de afstemming van de COPD-behandeling op de geografie van een populatie en haaronderzoek om na te gaan of iemand zijn inhalatiemedicatie goed heeft gebruikt. PDF PW

Toevoeging van mepolizumab aan triple-inhalatietherapie, zorgt voor een daling van het jaarlijkse aantal matige tot ernstige exacerbaties bij patiënten met eosinofiele COPD.

Dat blijkt uit een fase III-dubbelblind gerandomiseerd onderzoek, dat is gepubliceerd in de The Lancet, waaraan 804 patiënten met deze vorm van COPD meededen. Deelnemers hadden al exacerbaties doorgemaakt en gebruikten tripletherapie. De frequentie van matige tot ernstige exacerbaties was significant lager in de groep die mepolizumab kreeg (n = 403) dan in de groep die placebo kreeg (n = 401), terwijl de gezondheidsgerelateerde kwaliteit van leven, COPD-symptomen en bijwerkingen niet verschilden tussen de beide groepen.

In apotheek Vinkeveen zijn in het afgelopen half jaar tientallen patiënten omgezet van een dosisaerosol naar een droogpoederinhalator of autohaler. Tot nog toe is er geen patiënt geweest die terug wilde naar een dosisaerosol, zo vertelt apotheker Rogier Franken in een interview in het Pharmaceutisch Weekblad.

Belangrijk volgens de Vinkeveense apotheker is dat patiënten instemmen met het voorstel van de apotheek om te switchen naar een duurzamere inhalator. Ook moeten ze hier fysiek toe in staat zijn. Met een viertal huisartsen zijn in het kader van het project NUGroen afspraken gemaakt over welke omzettingen de apotheek zelf mag doorvoeren, na fiattering door de huisarts. Tot nog toe zijn er twintig patiënten naar tevredenheid omgezet. PDF PW

Preventief gebruik van dexrazoxaan, een bestaand geneesmiddel, beschermt tegen een levensbedreigende bijwerking van antracyclines: hartfalen. Dat blijkt uit onderzoek dat het UMC Utrecht uitvoerde in een nieuw menselijk model en dat is gepubliceerd in het British Journal of Pharmacology.

De onderzoekers ontdekten dat op het ECG van patiënten die het antracyclinederivaat doxorubicine gebruikten veranderingen die konden wijzen op hartschade. Door chemotherapie met antracyclines krijgt één op de tien patiënten op termijn te maken met hartfalen. In een model waarin plakjes hartweefsel van patiënten met ernstig hartfalen werden blootgesteld aan een krachtige chemokuur, bleek vooraf gebruik van dexrazoxaan te leiden tot minder hartweefselschade.

Fezolinetant, een neurokinine-3-receptorantagonist, is een nieuw geneesmiddel voor de behandeling van vasomotorische klachten of opvliegers bij vrouwen in de overgang. In een artikel in het Geneesmiddelenbulletin wordt dit middel uitgebreid besproken.

Fezolinetant wordt in het artikel voorgesteld als een mogelijk alternatief voor de behandeling van matige tot ernstige opvliegers bij vrouwen voor wie hormoonvervangende therapie geen optie is. Dit middel laat de frequentie van de opvliegers dalen, maar niet de ernst. Indirect vergelijkend onderzoek toont dat de werkzaamheid van fezolinetant vergelijkbaar is met die van hormoonvervangende therapie. Verder loopt er op dit moment een onderzoek waarin fezolinetant met verschillende niet-hormonale therapieën wordt vergeleken, waaronder clonidine.

De NHG-Standaard Urineweginfecties is beperkt herzien, zo meldt het NHG. Aandachtspunten zijn een plaatsbepaling van het antibioticium pivmecillinam dat opnieuw beschikbaar is gekomen op de Nederlandse markt en het advies om alert te zijn op urologische complicaties van ketaminegebruik. Verder zijn er kleine wijzigingen aangebracht in de aanbevolen dosering van nitrofurantoïne voor profylactisch gebruik en kaliumcontroles bij gebruik van trimethoprim en cotrimoxazol. Het NHG kondigt alvast aan dat een meer uitgebreide herziening van deze huisartsenrichtlijn later zal volgen.

Demissionair minister Van Hijum van VWS heeft besloten om per 1 oktober voor 39 generieke goedkope geneesmiddelen de maximumprijs te laten vervallen. Dit bericht de KNMP.

Dit besluit betreft geneesmiddelen met een jaaromzet van minder dan één miljoen euro. De minister kwam tot dit besluit op verzoek van de leveranciers van deze geneesmiddelen. Zij konden aannemelijk maken dat deze producten niet met een redelijke marge op de Nederlandse markt afgezet konden worden. Lees ook de Kamerbrief hierover.

De KNMP vraagt opnieuw aandacht voor de cruciale rol van apothekers bij geneesmiddelentekorten met een vervolg op de publiekscampagne ‘Op is geen optie’.  De campagne loopt van 16 juni tot en met 25 juli 2025.

‘Op is geen optie’ toont hoe apothekers zich dagelijks inspannen om patiënten te kunnen voorzien van hun medicatie, ondanks leveringsproblemen. De video van de campagne wordt vertoond op platforms, zoals Videoland, RTL.nl, HBO Max, SkyShowTime en Disney+. Daarnaast verschijnen advertenties op sociale media en zijn er tot en met 15 juli radiospots te horen. Apothekers kunnen bij de KNMP terecht voor meer informatie en materialen.

Vanwege de vele geneesmiddeltekorten onderzocht de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) in welke mate zorgverzekeraars zich inspannen rond hun zorgplicht en mensen tijdig helpen aan de juiste geneesmiddelen. De NZa constateert een aantal verbeterpunten bij de zorgverzekeraars.

Zo moeten zorgverzekeraars meer inzicht krijgen in de huidige en toekomstige zorgvraag van hun verzekerden en de beschikbare hoeveelheid geneesmiddelen. Zij hebben daarvoor informatie van andere partijen nodig. De NZa verwacht hierbij initiatief van de zorgverzekeraars en stelt dat zorgverzekeraars verantwoordelijk zijn voor tijdige verstrekking van de juiste geneesmiddelen aan hun verzekerden. Lees ook de reactie van de KNMP.

In het Post-COVID-journaal van juni 2025 is er aandacht voor de pathofysiologie van post-COVID. Hierbij wordt ingezoomd op de meest recente inzichten rond het ontstaan van deze aandoening. Verder wordt onder meer ingegaan op herziening van de richtlijnen voor post-COVID, op Nederlands onderzoek en op de relatie post-COVID en werk.

De publieksmaterialen ‘Goed voorbereid op reis’ van de KNMP zijn vernieuwd. Apothekers kunnen met de materialen reizigers informeren over het verantwoord meenemen en gebruiken van geneesmiddelen tijdens hun vakantie. Ook bevat het materiaal adviezen over hoe patiënten hun reis kunnen voorbereiden. Daarnaast kan de apotheek adviezen geven over hoe ze geneesmiddelen moeten bewaren bij warmte en hoe de innametijdstippen moeten worden afgestemd op een eventueel tijdverschil. Belangrijk is om na te gaan bij welke reisbestemmingen een geneesmiddelverklaring is vereist. De publieksmaterialen zijn te downloaden via de KNMP-website.

De productinformatie van azitromycine moet een waarschuwing gaan bevatten die het risico op resistentieontwikkeling bij gebruik van dit antibioticum benadrukt. Dat is het advies van de Europese geneesmiddelbeoordelingscommissie CHMP.

De CHMP voerde een herbeoordeling uit van dit veel bij volwassenen en kinderen gebruikte antibioticum. De laatste jaren blijkt het gebruik van azitromycine te zijn toegenomen, wat ook geldt voor de resistentie bij bacteriën tegen dit middel. De CHMP pleit dan ook voor strikter gebruik bij indicaties waarbij de werking van azitromycine echt bewezen is. In de waarschuwing die de CHMP adviseert staat dat azitromycine alleen mag worden gebruikt na een zorgvuldige afweging van de voordelen en de risico’s en wanneer andere voorkeursbehandelingen niet aangewezen zijn.

Bij het gebruik van finasteride kunnen patiënten last krijgen van zelfmoordgedachten. Deze bijwerking komt nu officieel in de bijsluiter te staan. Het CBG adviseert extra maatregelen en bijwerkingencentrum Lareb ontving meerdere meldingen van zelfmoordgedachten bij het gebruik van finasteride.

Hoe vaak zelfmoordgedachten voorkomen bij patiënten die finasteride gebruiken, is niet bekend. Wel is bekend dat mensen die zelfmoordgedachten kregen finasteride meestal gebruikten als behandeling voor kaalheid. Tot nog toe ontving bijwerkingencentrum Lareb 9 meldingen van zelfmoordgedachten en 1 melding van een zelfmoordpoging bij gebruik van finasteride.

Als mensen te veel vitamine B6 binnenkrijgen, kan zenuwschade ontstaan. De Europese Autoriteit voor voedselveiligheid (EFSA) heeft daarom in 2023 de bovengrens voor de hoeveelheid vitamine B6 die mag worden ingenomen verlaagd. Het ministerie van VWS heeft het RIVM gevraagd om onderzoek te doen naar de maximumhoeveelheden die in Nederland zouden moeten worden aangehouden.

Inmiddels heeft het RIVM voor het onderzoek verschillende scenario’s doorberekend, onder meer aan de hand van de meldingen over zenuwschade bij vitamine B6-gebruik die Lareb eerder ontving. Het RIVM adviseert om uitgebreider te gaan onderzoeken welke mensen gevoelig zijn voor klachten door vitamine B6 en om eventueel waarschuwingsteksten op voedingssupplementen met vitamine B6 verplicht te maken.

Het aantal meldingen over bijwerkingen bij gebruik van warenwetmiddelen neemt toe, zo meldt bijwerkingencentrum Lareb in het jaarrapport over 2024. In dit jaar ontving Lareb 185 meldingen over warenwetproducten, 27% meer dan in 2023.

Opvallend waren meldingen over leverfunctiestoornissen bij Ashwagandha, een bijwerking waarover Lareb al eerder een waarschuwing uitbracht. Vorig jaar ontving Lareb hierover opnieuw vier meldingen. Verdere opvallende meldingen waren die over zenuwschade bij gebruik van vitamine B6 en verdikking van het baarmoederslijmvlies en postmenopauzale vaginale bloedingen bij gebruik van fyto-oestrogenen.