Trends nieuwsbrief

In het Pharmaceutisch Weekblad worden de belangrijkste wijzigingen in de herziene NHG-Standaard Maagklachten beschreven. Onder meer de gewijzigde behandelduur voor een H. pylori-eradicatiekuur komt aan bod. Deze is verlengd naar tien dagen. Daarnaast hebben leefstijladviezen als niet-medicamenteuze interventie een meer prominente rol gekregen in de standaard. Patiënten worden geadviseerd voedingsmiddelen te vermijden die bij hen klachten geven, te stoppen met roken, alcoholgebruik te beperken en te streven naar 5-10% gewichtsverlies bij overgewicht. PW PDF

Ernstige oesofagitis komt vaak voor bij patiënten die behandeld worden met chemoradiotherapie. In een prospectieve observationele studie is onderzocht of deze bijwerking geassocieerd is met bepaalde genetische varianten bij niet-kleincellig longcarcinoom (NSCLC)-patiënten. De onderzoekers concluderen dat de genetische varianten genaamd single nucleotide polymorphisms (SNP’s) in OGG1, RPS6K2 en ERCC2 zijn geassocieerd met het ontwikkelen van ernstige oesofagitis.  

Ongeveer 9% van de patiënten die clopidogrel gebruiken, krijgt ook omeprazol of esomeprazol als maagbeschermer. Deze middelen kunnen de werking van clopidogrel verminderen, aldus een Doq-artikel (volledige tekst beschikbaar voor abonnees). Pantoprazol is een goed alternatief. Bij een cardiale indicatie zijn prasugrel of ticagrelor opties.

Patiënten die starten met semaglutide en metformine moeten gewaarschuwd worden voor het risico op maag-darmklachten met mogelijk ernstige gevolgen. In een casus leidde deze combinatie tot acute nierinsufficiëntie, metformine-intoxicatie en ernstige lactaatacidose. De behandelaars hadden het risico op intoxicatie en dehydratie kunnen verkleinen door de metforminedosering te verlagen of het diureticum, dat ook werd gebruikt, te stoppen. PW PDF

Antibacteriële verbandmiddelen worden niet langer aangeraden bij constitutioneel eczeem. Er is geen meerwaarde aangetoond ten opzichte van niet-antibacteriële verbandmiddelen. Dit staat in de herziene richtlijn Constitutioneel eczeem.

Artsen zouden niet-antibacteriële verbandmiddelen volgens de richtlijn alleen moeten voorschrijven bij matige tot ernstige vormen in aanvulling op de behandeling met dermatica. Dit adviseert de werkgroep op basis van positieve ervaringen met verschillende soorten verbandmiddelen als corticosteroïdsparende en jeukstillende therapie. Lees ook meer over de lokale therapie in de richtlijn.

Voor de behandeling van de auto-immuunziekte systemische sclerose (SSc) is er een nieuwe richtlijn. Hierin staan onder meer de adviezen over de medicamenteuze behandeling van veel voorkomende orgaanmanifestaties van SSc, zoals huidbetrokkenheid, artritis, maag-darm-lever (MDL)-betrokkenheid, interstitiële longziekte (ILD) en myositis. Geadviseerd wordt voor de initiële behandeling van patiënten met SSc-huidbetrokkenheid methotrexaat, mycofenolaatmofetil of rituximab toe te passen.

Het EMA heeft het monoklonale antilichaam inebilizumab (Uplizna) goedgekeurd als eerste behandeling voor de zeldzame auto-immuunziekte IgG4-gerelateerde ziekte (IgG4-RD). Tot nu toe waren alleen corticosteroïden of andere immunomodulerende middelen beschikbaar, die bij een deel van de patiënten onvoldoende effect hadden of ernstige bijwerkingen veroorzaakten. Inebilizumab richt zich op CD19 op B-cellen. Het vermindert het aantal ziekte-opvlammingen.

Op de website van Bijwerkingencentrum Lareb is er een nieuwe overzichtspagina met behandeladviezen voor zwangere vrouwen met epilepsie. Aangeven wordt dat lamotrigine of levetiracetam de voorkeursmiddelen zijn. Valproïnezuur geeft een sterk verhoogd risico op aangeboren afwijkingen en ontwikkelingsstoornissen en valt onder het zwangerschapspreventieprogramma. 

Hevige pijn en koorts zijn een risico tijdens de zwangerschap. Paracetamol blijft de voorkeursbehandeling, schrijft Bijwerkingencentrum Lareb in een nieuwsbericht. Er is geen verband tussen gebruik van paracetamol tijdens de zwangerschap en autisme. In bepaalde onderzoeken is er een licht verhoogd risico op autisme bij het kind waargenomen, maar deze onderzoeken zijn vaak van lage kwaliteit en hebben beperkingen.

De NHG-Standaard Angst is herzien. Volgens deze standaard vormt medicatie, na voorlichting, psycho-educatie en (cognitieve) gedragstherapeutische technieken en cognitieve gedragstherapie (CGT), de derde stap binnen het behandelplan van een angststoornis. Selectieve serotonineheropnameremmers (SSRI's) worden als voorkeurmiddel genoemd, omdat hiervoor de meeste wetenschappelijke onderbouwing beschikbaar is of het bijwerkingenprofiel gunstiger is.

Er bestaat discussie over de stelling dat morfine minder verslavend is dan oxycodon. Hoewel in bepaalde ziekenhuizen oxycodon vervangen is door morfine met dit argument, is het bewijs hiervoor zwak en is de klinische relevantie van het mogelijke verschil onduidelijk, aldus een artikel in het Pharmaceutisch Weekblad. De oplossing ligt daarom niet in overstappen van oxycodon naar morfine, maar in het terughoudend voorschrijven en afleveren van alle opioïden. PW PDF

Volgens gegevens van de SFK is het aantal vrouwen dat in 2024 hormonale anticonceptie via de openbare apotheek ontving met 3,4% gedaald ten opzichte van 2023, tot 1,2 miljoen. Binnen de groep hormonale anticonceptie nam bijvoorbeeld het gebruik van combinatiepillen af. Daarentegen was de stijging onder gebruiksters van de desogestrel-pil (minipil) procentueel het grootst, met een toename van 8,6%.

Vanaf 9 september 2025 kan de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) vrijstelling verlenen voor de invoer van buitenlandse geneesmiddelen in geval van een ernstig tekort, dankzij een wetswijziging. Voorheen kon de IGJ tekortenbesluiten afgeven, maar dat stuitte op juridische bezwaren. IGJ en het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen (CBG) zullen samen beslissen welke geneesmiddelen een vrijstelling krijgen. Een overzicht van vrijstellingsbesluiten is te vinden op de website van de IGJ.

Het standpunt over het farmacotherapeutisch beleid in de huisartsenpraktijk van het NHG is herzien. Hierin komt de samenwerking met de apotheker uitgebreid aan bod. Zo wordt gewezen op het verplicht vermelden van de reden van voorschrijven op het recept bij bepaalde middelen, het delen van nierfunctiewaarden en de taakverdeling rondom herhaalmedicatie.

Op de KNMP-website is een nieuw dossier beschikbaar over gezondheidsvaardigheden. Dit dossier biedt handvatten om patiënten met beperkte gezondheidsvaardigheden of laaggeletterdheid te ondersteunen en geeft advies voor het overbruggen van taalbarrières.

Burosumab kan ernstige hypercalciëmie veroorzaken. De Europese geneesmiddelenbewakingscommissie PRAC adviseert daarom strengere veiligheidsmaatregelen. Patiënten met matige tot ernstige hypercalciëmie mogen het middel niet gebruiken totdat hun calciumspiegel genormaliseerd is. Tijdens de behandeling moeten calcium- en bijschildklierhormoonspiegels regelmatig gecontroleerd worden. Bij kinderen moet dit vaker gebeuren.

Wees alert op het gebruik van kruidenpreparaten bij patiënten met onverklaarde klachten. Dat adviseert het Geneesmiddelenbulletin naar aanleiding van verschillende meldingen van bijwerkingen bij Bijwerkingencentrum Lareb na gebruik van kruidenpreparaat Montalin. Na onderzoek werd ontdekt dat dit preparaat naast kruiden ook paracetamol en NSAID meloxicam bevatte of dexamethason. Montalin wordt verkocht als een natuurlijke pijnstiller en cholesterolverlager.

De nieuwe intraveneuze formulering van infliximab (Remsima), die sorbitol bevat, is gecontra-indiceerd bij erfelijke fructose-intolerantie. Zelfs kleine hoeveelheden sorbitol kunnen bij deze patiënten leiden tot ernstige en mogelijk fatale bijwerkingen, zoals hypoglykemie en lever- en nierfalen. De Europese geneesmiddelenbeoordelingscommissie CHMP beoordeelt de formulering momenteel. Na goedkeuring vervangt deze de huidige sorbitolvrije formulering.

Het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen (CBG), Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) en het Europese Medicijnagentschap (EMA) waarschuwen medicijngebruikers voor de gevaren van illegale middelen die online te verkrijgen zijn. Het aanbod aan deze middelen neemt toe. In 2024 ging het om ongeveer 200 meldingen, een verdubbeling van het jaar daarvoor. Het gaat vooral om doping, pijnstillers en erectiemiddelen en de laatste tijd vaak om obesitasmedicatie.

Na de zomervakantie kan het aantal patiënten met mazelen toenemen. Huisartsenorganisatie NHG raadt aan alert te zijn bij niet-immune patiënten en hun contacten die recent uit risicogebieden zijn teruggekeerd.

Sinds 2023 is het aantal meldingen in Nederland en andere landen in Europa gestegen, al is er geen sprake van een landelijke uitbraak. Het gaat vooral om lokale clusters en kinderen jonger dan 10 jaar binnen gezinnen of op basisscholen.

De NHG-Standaard Diverticulitis is herzien. Een divertikel is een uitgerekt stukje wand in de dikke darm. Bij diverticulitis is dit ontstoken, waarbij buikpijn kan optreden. Bij diverticulitis wordt onderscheid gemaakt tussen een ongecompliceerde en gecompliceerde vorm. In dat laatste geval is doorverwijzing naar de chirurg nodig. Ongecompliceerde diverticulitis gaat meestal vanzelf over. In de herziening zijn verder weinig wijzigingen in diagnostiek of beleid.

De richtlijn Hidradenitis Suppurativa (HS) is herzien). HS is een chronische ontsteking van de haarzakjes die vooral voorkomt in de huidplooien. In de herziening zijn aanbevelingen voor behandeling met secukinumab en bimekizumab opgenomen. Behandeling met deze biologicals komt in aanmerking wanneer antibiotica niet effectief is of niet mogelijk, en chirurgie (nog) geen optie is. Zie verder op richtlijnendatabase.nl.

Enkele jaren geleden hebben de Nederlandse Vereniging voor Dermatologie en Venereologie (NVDV) en de KNMP het substitutieschema voor dermatocorticosteroïden ontwikkeld. In het Pharmaceutisch Weekblad vertelt Annemie Galimont, dermatoloog en bestuurslid van de NVDV, hoe het schema kan helpen bij het  vinden van een alternatief wanneer een cutaan corticosteroïdpreparaat niet beschikbaar is. Hierbij zijn de klasse van het corticosteroïd en de farmaceutische vorm van belang. Bij voorkeur wordt overgestapt naar een preparaat met eenzelfde farmaceutische vorm van dezelfde klasse. Als dat niet mogelijk is, kan in overleg met de voorschrijver worden overgestapt naar een preparaat met een andere farmaceutische vorm of andere klasse, veelal een klasse hoger. (PDF PW)

Het substitutieschema is onder andere te downloaden via de website Eczeemwijzer.nl.

Het rijgeschiktheidsadvies voor clobazam is deze zomer aangepast. Clobazam is een zgn. categorie III geneesmiddel, wat inhoudt dat het de rijvaardigheid ernstig kan beïnvloeden. In het aangepaste advies wordt onderscheid gemaakt tussen incidenteel en chronisch gebruik. Ook is het advies afhankelijk van de dosering.

Verschillende modules van de richtlijn Epilepsie zijn herzien. Op medicamenteus gebied zijn er aanbevelingen gedaan over het gebruik van anti-aanvalsmedicatie, waaronder gebruik tijdens de zwangerschap, gebruik door toekomstige vaders, het risico op osteoporose en botbreuken, en gebruik van medicatie ter voorkoming van epilepsie na een beroerte. Lees hier meer.